Soms ben ik blij met filosofen, alhoewel dat een uitzondering is. Mijn liefhebberij is het niet om me bezig te houden met kip-of-eiervragen. Dit specifieke exemplaar is zelfs zeer gemakkelijk te beantwoorden en rekent af met de schijnbare paradox. Ik heb desondanks een filosoof wel eens horen zeggen dat “ons dit niet ontslaat van de verplichting over de vraag na te denken”. Persoonlijk vind ik dat onzin, en degene die het antwoord op de illustere kip-ei-vraag niet weet kan nu beter stoppen met lezen.
Vandaag zie ik in de krant dat het experiment van Benjamin Libet, waarin werd “aangetoond” dat vrije wil niet bestaat, door filosoof Lieke Asma in haar proefschrift wordt gefalsificeerd. Het is niet de eerste keer. Eerder al rammelde mijn grote idool Daniel C. Dennett” succesvol aan dat inzicht van (in Nederland vooral) de (“Wij zijn ons brein”) Schwabisten, door te stellen dat we eerst maar eens moeten bedenken wat vrije wil eigenlijk is (en nog veel meer leuke kritiek op de omstreden stelling). Hij definieert het als
The capacity to imagine multiple actions and outcomes while being able to rationally choose between them.”
Gezien mijn hang naar verantwoordelijkheid en “accountability, zonder welke we nooit een moreel stelsel hadden kunnen hebben, kan ik het alleen maar roerend met zijn oordeel – dat we wel degelijk vrije wil hebben – eens zijn. Lieke Asma is dat ook, zij het om moverende filosofische en methodologische redenen. Een daarvan is dat experimenten tot nu toe niet aantonen dat er geen intentie is bij bewust gedrag of handelingen, die door het brein geïnitieerd worden voordat ze door de eigenaar bewust worden “bedacht”. In het experiment op het plaatje hierboven kan de intentie om de rode knop in te drukken al dagen bestaan – namelijk vanaf het moment dat de proefpersoon weet dat hij aan de test gaat meewerken – en is er dus sprake van zowel intentie als keuze.
Om een lang verhaal kort te maken: we zijn automatischer dan we zelf denken en er bestaat een min of meer autonoom, supersnel stuk brein waarover we geen zeggenschap hebben (systeem 1) en dat de meest elementaire overlevingsmechanismen uitvoert. Daarnaast staat een (langzamer) deel dat ons vrije wil geeft (systeem 2).* Het is nog steeds niet zo dat we op basis van experimenten kunnen concluderen dat we het laatste niet zouden hebben. “Mooi zo”, denk ik dan. Ik ben voorlopig gerustgesteld.
Een leuke bijkomstigheid is dat er een overlap bestaat bij hen die denken dat vrije wil niet bestaat en zij die zich zorgen maken over de intentie die kunstmatige intelligentie zou kunnen hebben. Dat past eigenlijk niet goed bij elkaar, want KI is nog minder intentie-georiënteerd dan een hypercomplex product als ons brein. Althans, vooralsnog is dat zo.
*) Bron: “Thinking, Fast and Slow” (2012) -” Daniel Kahneman
