Ik had al aardig wat achter mijn kiezen over China, en daar heb ik op deze plaats ook al eens iets over gezegd, maar voor de liefhebber – en dat ben ik ondertussen wel – is er iets op de markt dat buitengewoon zeer de moeite waard is.
Het boek “Verbijsterend China, wereldmacht van een andere soort” (2011) door Jan van der Putten is een boek dat je gelezen moet hebben als je wilt snappen hoe dat land in elkaar zit. En ik zeg dat nog steeds, na het lezen van die andere verhelderende dingen, waaronder een boek van Richard McGregor over De Partij zelf bijvoorbeeld.
Ik dacht dus dat ik ongeveer wel doorhad hoe de wereld in China werkt. Maar dat bleek niet helemaal waar te zijn. Ik had mij vooral geconcentreerd op het centrum van de macht om zo een beeld van het Chinese model te krijgen. Dat werkt vaak goed voor Westerse landen, zowel nu als in de recente geschiedenis van de afgelopen 150 jaar. Maar voor China dus in ieder geval niet. (Voor de Sovjet Unie trouwens ook niet…) Het vereiste de inzichten, ervaring, vakmanschap en humor van een schrijver-journalist als Van Der Putten om aan die illusie van mij een einde te maken.
Van Der Putten beschrijft China uiteraard in een veel breder perspectief dan alleen het machtscentrum. Wat hij doet is een compleet beeld schetsen dat met een beetje goede wil de laatste 5 millennia van het Chinese rijk – het Rijk van het Midden – bestrijkt, waarbij het zwaartepunt ligt rond de tijd die voor ons nu levende stervelingen relevant is: de periode vanaf de val van de laatste keizer, via Mao Ze Dong naar het huidige China met haar Centraal Geleide Socialistisch-Kapitalistische Democratische Dictatuur.
Het laatste deel van de laatste zin hierboven is wat gefabriceerd, maar ik wil daarmee een punt maken. De politieke en economische pragmatiek van het huidige China, dat zonder blikken of blozen alle ideologische claims die het kan gebruiken schaamteloos bij elkaar mixt, is een eigenaardige – en inderdaad verbijsterende – mengeling van politieke en economische stromingen, die naar ik het begrijp vooral twee doelen dient. Het eerste is de preservering van de Staat en de stabiliteit van het Systeem. Het tweede is economische vooruitgang en groei. Het is iets om je even over achter je oren te krabben. China is het land met de grootste bevolking ter wereld. Op dit moment zijn er 1,3 miljard van die mensen. Het doel van het Chinese politbureau is om al dit volk boven hun huidige welstandsniveau te tillen en dus een grotere voetstap op de wereld te geven. Dat gaat een zware wissel op ons ecologische welzijn trekken.
En ondertussen zal het een voor ons vreemde moloch blijven, die blijft bestaan ondanks al onze hoop en voorspellingen over de val van dit communistische rijk. Dat gaat niet gebeuren, als je Van Der Putten moet geloven. En ik zie eerlijk gezegd geen reden om dat niet te doen.
Er is nog een interessante draai in het boek te vinden, die ons overigens al decennia lang aankijkt in de wereld maar die mij als China-maagd nog niet was opgevallen. China heeft een tijdperk van grote vernederingen achter zich, waarin verscheidene wereldlijke machtsspelers – zoals de Europese kolonisators, maar ook Japan -” met vereende krachten hebben geprobeerd om China hun wil op te leggen. Dit was zelfs inclusief een gedwongen winkelnering als het om drugs ging. De opiumoorlogen bijvoorbeeld waren daarvan één gevolg, omdat China zich terecht hevig verzette tegen de instroom van het ongewenste verdovende middel Opium. Engeland moet in China veel geld verdiend hebben met dit genotsmiddel, dat ze met veel en grof geweld door de Chinese strot heeft geduwd.
Het gevolg van deze aperte onderdrukking door buitenlandse mogendheden heeft het China van nu een attitude gegeven die zich sterk tegen elke vorm van buitenlandse inmenging of westerse pedanterie keert. En ik ben geneigd ze daarin geen ongelijk te geven. Daarnaast ziet de doorsnee Chinees zichzelf ook als ver verheven boven de niet-Chinese barbaren, die zich vooral niet moeten aanmeten dat ze ook maar iets te makken hebben over het Rijk van het Midden. Voor de Chinees is China de wereld en de rest van de planeet is niet anders relevant dan als wingewest voor de groeiende economie. En wij in het westen moeten onze grote mond houden.
China is groot en ongenaakbaar, dat is de indruk die het sterkste blijft hangen na het lezen van dit zeer aangename boek. En ik ben er niet gerust op dat China zich ooit zal schikken naar de wensen van ons westerse democraten. Het zou me nu niet meer verbazen als wij ons over een jaar of 20 aan China’s nukken hebben aangepast en niet andersom. Het komt neer op een hele simpele zaak: China laat zich niet meer vertellen wat ze moet doen – nu niet en over enkele jaren al helemaal niet.
Als je ook wilt weten waarom je kinderen toch echt Chinees moeten gaan leren, dan zou ik dit boek sterk willen aanraden. Het is informatief, goed onderlegd en ook gewoon erg leuk om te lezen. Goed gedaan, Van Der Putten…
