Het academische jaar begint vandaag weer. Geinig toch, dat 1 september 2014 precies op een maandag valt. Zo geraken” onze geachte hoogleraren, docenten en studenten toch maar mooi niet in het warretje, zo aan het begin van hun schooljaar. Per gelijksoortig toeval kom ik een berichtje in de krant tegen dat het “top-universiteiten”-gevoel weer eens oprakelt. Nog zoiets leuks: ik heb het over dit verschijnsel uitgebreid gehad in het land van de grote ongelijkheid, Zuid-Afrika. Daar vinden ze het Amerikaanse voorbeeld van de Ivy League om de een of andere onterechte reden nog steeds heel erg charmant. “Topuniversiteiten” schijnen het helemaal te zijn.
Maar schijn bedriegt. In De Volkskrant van vandaag laten Roland Bal, hoorleraar aan de Erasmus Universiteit van Rotterdam en Willem Halffman,” docent aan de Radboud Universiteit van Nijmegen, terecht geen spaan heel van het concept, waarbij universiteiten zichzelf heel erg speciaal gaan maken door toptalenten aan te trekken en heftige toegangsfilters te plaatsen. Want dat is wat het inhoudt. Een topuniversiteit gedraagt zich als een voetbalclub uit de eredivisie. Ze” koopt voor veel geld populaire wetenschappers in, die vervolgens met veel noten op hun zang de universiteit komen “verrijken”. Ondertussen zullen deze goudfazanten zich weinig gelegen laten liggen aan de universiteit buiten hun leerstoel of vakgroep, de lokale stadscultuur of zelfs het land waarin ze wonen. Velen zullen de Nederlandse taal niet eens leren omdat het ze teveel moeite kost of omdat ze het te ver beneden hun stand vinden. Ze zullen zich vooral opsluiten in hun eigen bubbel, als een ware rups in een cocon. En dan moeten wij maar hopen dat de snazzy wetenschap er als een prachtige vlinder uit zal komen.
Ondertussen is het vooral het internationale aanzien dat moet worden tentoongespreid. Universiteiten willen daarmee studenten aantrekken van het soort dat veel geld wil betalen voor hun (extra) opleidingen en keuzevakjes, waarbij Speciaalprofessor Eitje zijn duur ingekochte performance doet. Jammer is alleen dat hij zelf geen zin heeft in lesgeven en hij dat dus aan zijn postdocs overlaat. Onderzoek is veel hipper dan onderwijs en het heeft vanwege al het gepubliceer er omheen een veel hoger profiel. Dus er wordt nog een kat in de zak gekocht ook, zij het een halve. Maar er is nog een ander probleem. Het geld dat wordt ingezet voor de beroemde coryfeeën wordt onttrokken aan het reguliere budget, dat daarom dus niet kan worden ingezet voor andere zaken die belangrijker zijn of voor meer studenten iets opleveren. En dat is erg zuur in een tijd dat alle universiteiten heftig moeten bezuinigen.
Verder steekt het deze verstokte Autonome Sociaaldemocraat natuurlijk dat er zelfs” maar een zweem van een Old Boys-achtige geur om zo’n elitaire universiteit heen hangt, want daar ben ik buitengewoon allergisch voor. Dat hebben we in ons Nederland echt niet nodig. Er is geen enkele goede reden te bedenken waarom (hoger) onderwijs op de een of andere manier zou moeten worden gedifferentieerd voor wat betreft haar toegankelijkheid – en zeker als dat op geld gebaseerd is. We moeten” in dit land niet meer structurele ongelijkheid willen hebben. We” moeten ons al de ogen uit onze kop schamen voor het feit dat ons onderwijs niet gratis is. Laat staan dat we een soort Ivy League moeten gaat opzetten.
Aan de V.S. kunnen we zien hoe een dergelijke vergissing een hele natie kan stagneren. De rijke mensen hebben daar toegang tot onderwijs zonder zich in de schulden te hoeven steken en ze kunnen de dure Ivy League scholen door hun rijke pa laten betalen. Als je dat niet hebt en ook geen superbeurs krijgt, dan moet je een studieschuld aangaan die de rest van je leven aan je blijft plakken – als je al in het hoger onderwijs met die speciale naam binnenkomt. Zo goed hebben ze dat daar in Amerika geregeld… NIET! Er is volgens mij geen plek op deze planeet waar de opwaartse sociale mobiliteit zo rigoureus is getorpedeerd als in de V.S.. Ik kan me niet indenken dat we dat in ons land willen.
