Bij een argeloos doorbladeren van De Volkskrant valt mijn oog op een betrekkelijk zonderlinge kop, omdat de teneur ervan zo tegentijds lijkt te zijn. De tekst leest: “Strijders zonder Allah” en ineens realiseer ik mij dat de landkaart van het activisme ook in de hier bedoelde stad heel erg divers moet zijn. We hebben het over de havenstad Zuara in Libië. En de strijders waarover wordt gekopt zijn jonge liberalen, seculier en radicaal en ze beschikken over Kalasjnikovs met scherpe munitie.
Mijn eigen Pavlov-neiging als het om de strijd in het Midden-Oosten, de Levant of Noord-Afrika gaat, is om aan te nemen dat er altijd een religieus element in het spel is. De normale gang van zaken is dat de ene soort moslim – bijvoorbeeld de soennieten – de andere soort – dus de sjiieten – afslacht en andersom. Op die manier maken de volgelingen van Allah vooral slachtoffers onder elkaar en laten ze niet-moslims in betrekkelijke rust. (Behalve in Israël dan.) Het is in die zin een soort auto-immune religie. Laat die gasten lang genoeg hun gang gaan en ze moorden elkaar bij bosjes uit. Op een gegeven moment moet de spoeling dan dun worden. Het grote schisma – hier in Europa “damals” aangestoken door Maarten Luther – moet eenzelfde soort effect gehad hebben. Gelukkig is dat al heel lang geleden en is de godsdienstig geïnstigeerde moordlust onder de verschillende Europese gezindten tot bijna 0 gereduceerd.
Ik denk dat de laatste door religie aangestoken oorlog in deze regionen de Krimoorlog van 1853 is. Die werd door de Russen veroorzaakt en ging om de sleutels van een kerk in Jeruzalem. Daarna waren de conflicten vooral van geopolitieke en activistische aard, afhankelijk van het tijdsvak waarin je kijkt. De laatste soort ken ik zelf uit de jaren 80 van de vorige eeuw, toen het leven in de politiek en op straat een stuk sterker gepolariseerd was dan nu; alhoewel de gemoederen alweer aardig op gang beginnen te komen – dit keer in verband met de influx van vluchtelingen. En wat me vandaag dus opvalt is dat er in dat Noord-Afrika, in Libië dus, ook strijders van dezelfde ideologische soort zijn als waartussen ikzelf heb vertoefd. Nu waren wij als Autonomen niet bewapend en ook niet uit op geweldconfrontaties met andere groeperingen – de neofascisten traditioneel eens per jaar uitgezonderd – maar de ideologische achtergrond was zeker hetzelfde gericht: tegen religie, tegen de overheersende staat en tegen alles wat tegen vrijheid is. Ik had het me nog niet bedacht en ik was het ook nog niet tegengekomen, maar het is dus ook deze soort strijders die in de moslimwereld actief is.
Hoe gek het ook klinkt, ik heb weer een beetje hoop voor die roerige regio’s. Als de autonomen zelfs in het hol van de religieuze leeuw actief worden, dan valt er toch nog wat goeds te verwachten in dat donkere gat. Het zou niet de eerste keer zijn dat radicaal links het voortouw neemt in de civilisatie van deze wereld. Aantekening daarbij: ook in Israël groeit het secularisme en bestaat er iets dat uiterst links mag heten. Evenwel zijn de conflicten er daar nog niet minder op geworden.
