Niet al te lang geleden stond ik op een feestje achteloos een biertje te drinken, toen ik in een wat bizarre conversatie terecht kwam met de vader van de heer des huizes. De goede man had in een grijs verleden op een onderzeeër gediend en meende aan mijn uiterlijk te kunnen zien dat ik zonder twijfel zo’n losgeslagen antimilitaristische liberaal-anarchist zou zijn. Waar hij het vandaan haalt.….
Nu heeft iemand die op een duikboot heeft gevaren bij mij direct een streepje voor. Gratis en voor niets. Ik vind dat iemand die vrijwillig in zo’n stalen pijp gaat zitten, om zich vervolgens af te laten zinken in een hele diepe oceaan, mijn onverdeelde respect verdient. Ik zou het niet doen, ondanks mijn zwakt voor duikboten in het algemeen en de Duitse U‑Booten in het bijzonder. Die zwakte is het resultaat van mijn fanatische blootstelling aan die geniale film “Das Boot” (1981) van Wolfgang Petersen, waarin de waanzin van de oorlog en de afkeer van het Duitse leger voor de Nationaal Socialisten buitengewoon scherp en beklemmend in beeld wordt gebracht.
Wat die film mij gaf was een bruikbare metafoor; daaruit kwam een attitude voor commandovoering binnen een uiterst complex project dat ik moest crisis-managen. Mijn instelling, die niet vrij was van autoritair handelen, heeft mij binnen het project uiteindelijk het vege lijf gere; en ook het project trouwens.
In de film zag ik hoe “Der Alte” onder grote druk presteerde en dacht: “Dat kan ik ook…!” En inderdaad, dat kon ik ook. Tegelijkertijd kreeg mee hoe veel moed de mannen op een duikboot eigenlijk moesten hebben om letterlijk blind te varen op hun schip, haar kapitein en een extreme team-geest, die de bemanningsleden een kogelvrij vertrouwen in elkaar geeft.
Het is eigenlijk best geweldig, zo’n eenduidige gezagsstructuur op een duikboot. Daarvan is het leven van de opvarenden ook afhankelijk. Het is moeilijk discussiëren over te volgen acties als je onder vuur ligt op 200 meter diepte of als je juist zelf een aanval wilt uitvoeren. Dan wil je maar één kapitein hebben, die in zijn eentje besluit wat er gebeurt.
Terug naar het feestje… De conversatie die zich tussen mij en meneer duikboot ontspon ging over het feit dat hij gediend had en dat ik daar wel iets op tegen zou hebben als palestijnensjaal-dragende beugelflesbierdrinker. De arme man wist al precies waar het met mij heen ging. Ikzelf had wel een idee over de manier waarop duikbootgangers met gezag omgaan, dus ik wist dat ik deze meneer – die mij wegzette als linkse rakker (wat ik natuurlijk ook ben) – niet met allerlei prietpraat van repliek moest dienen. Dus het leek mij tijd om eens een proefballonnetje op te laten over iets waar ik zelf al enige tijd mee in mijn hoofd liep: de sociale dienstplicht.
Dus ik zeg tegen die man: “Als ik het voor het zeggen zou hebben, dan geldt: Geen Dienst dan Geen Studie, Geen Stemrecht en Geen Baan!” Zo! En terwijl ik een slok uit mijn beugeltje neem zie ik de goede man zijn mond openvallen en zijn ogen langzaam groter worden. Dan zegt hij: “Jeetje, jij bent nog erger dan ik.…”
Nou, die kun je als linkse rakker dan mooi in je zak steken. Wat een geweldig compliment was dat. Maar ik was er weer snel bij om meneer duikboot uit te leggen wat ik eigenlijk bedoelde: Ik zou wel voor de terugkeer van de dienstplicht zijn, zij het niet specifiek voor defensie-taken maar vooral voor een sociale variant. En daarbij wilde ik het eigenlijk vrij simpel houden. Als je na de middelbare school een jaar dienstplicht vervult – of twee, sinds we toch een levensverwachting van bijna 80 jaar hebben – dan mag je daarna een opleiding volgen, studeren of gaan werken. Doe je het niet, dan kun je alleen maar de marges van de maatschappij in, met eventueel een klein zakcentje om ervoor te zorgen dat je niet al te snel van de honger omkomt onder die brug. En je kunt op elk moment terugkomen op je weigering, uiteraard. Je vervult dan gewoon de dienst en kan dan alsnog stemmen, aan het werk, gaan leren of anderszins iets nuttigs gaan doen.
Het voordeel van dit geweldige plan is natuurlijk dat iedereen tijdens zo’n stage kan proeven van de echte maatschappij en de manier waarop daarin met verantwoordelijkheden wordt omgegaan. Daar wil het bij de jonge schoolverlaters nog wel eens aan schorten, dus elke onderlegging die ze op dat vlak kunnen krijgen is mooi meegenomen. Bovendien kunnen ze eens rondkijken in een branche waarin ze later misschien willen gaan werken. Maar het allermooiste vind ik nog wel de gedwongen pas op de plaats die men moet maken voordat men aan een studie begint die na een paar maanden misschien weer wordt gestopt. Dat kan veel geld, ellende en tijd schelen; en een hoop weggegooide schaarse middelen voor studenten die liever iets anders hadden gedaan. En waarom zou je überhaupt zo snel willen beginnen aan een carrière als je toch al zo oud wordt? Tijd hebben we tegenwoordig genoeg.
Ik vind het erg grappig om hier te pleiten voor een sociale dienstplicht waarop best wel zware sancties rusten. Ik had er ook erg veel plezier van om de duikbootmeneer een geheel andere “ik” te laten zien dan het beeld dat hij al van mij had. Hij zat er overigens niet heel erg naast met zijn indruk, want ik heb zelf nooit in dienst gezeten omdat de keuringsartsen mij niet geschikt vonden. Daar waren ze binnen anderhalf uur, tijdens de eerste keuring, al achter. Dat is best knap van die jongens. Ik noem verder geen classificaties, maar het begint met een ‘S’ en het eindigt op ‘5’.
Afijn, het biertje was lekker en het feestje gezellig. En ik ben er achter dat ik met mijn ideeën de meest verstokte militair nog wel eens rechts kan inhalen. Mooi, want we blijven autonoom. Ik ga dit balletje denk ik ook maar eens in het kraak-café opgooien.
