Het is een overbekende mythe dat wetenschappers saai, grijs en verstoken van humor zijn. Dit foutieve beeld leeft vooral bij hen die niets van het wetenschappelijke bedrijf af weten en verder ook niet in aanraking komen met het nieuws. Want iedereen heeft ondertussen kunnen lezen dat wetenschappers ook dingen doen die gewoon leuk zijn, naast de maatschappelijke relevantie die de opgeleverde inzichten hebben.
Het meest bekende gremium dat de wetenschappelijke grapjas eert is dat van de Harvard” Ig-Nobel, dat wel een heel bijzondere specificatie heeft. Ik citeer:
“The Ig Nobel Prizes honor achievements that first make people laugh, and then make them think. The prizes are intended to celebrate the unusual, honor the imaginative — and spur people’s interest in science, medicine, and technology.””
En zoals nu iedereen in dit land heeft kunnen lezen, de Nederlander” Bert Tolkamp heeft er dit jaar een gewonnen met de conclusie dat “hoe langer een koe heeft gelegen, hoe groter de kans is dat die koe snel opstaat. En hij concludeerde dat als een koe opstaat, het moeilijk voorspelbaar is hoe snel het dier weer gaat liggen.” (NOS – 13–9‑2013).
Afijn, wetenschap kan dus uiterst vermakelijk zijn. Maar er is nog zo’n fenomeen, namelijk dat van de broeders die opzettelijk onzin publiceren. Niet omdat ze frauderen of hun wetenschappelijke curriculum vitae onder druk van hun werkgever willen opkrikken, maar juist omdat ze het mechanisme dat fraude moet tegengaan aan een ludieke test willen onderwerpen. De zogeheten “peer review” (collegiale toetsing), die moet waarborgen dat gepubliceerd werk ook echt hout snijdt, gaat namelijk wel eens goed de mist in.
Een van de meest bekende uitglijders van de wetenschappelijke publicatiemachine is wel de beroemde Sokal affaire. Alan Sokal publiceerde in 1996 een onzinartikel met veel bombastische nepwetenschap en de indrukwekkende titel “Transgressing the Boundaries: Towards a Transformative Hermeneutics of Quantum Gravity” -” in het blad Social Text. Dit blad had nog geen procedure voor peer review geïmplementeerd, dus de inhoudelijke toets van het artikel werd door de redactie zelf gedaan. Deze redactie heeft daarmee geleerd dat die werkwijze toch wel erg veel ongeoorloofde manoeuvreerruimte biedt aan snoodaards die het met de wetenschap niet zo nauw nemen. En daar zijn er best veel van, lijkt het. We hoeven alleen maar te kijken naar de recente gevallen van wetenschapsfraude in ons eigen land. De ene hoogleraar na de andere valt hier door de mand. Het doet slechts vermoeden hoe het in de lagere echelons van de universitaire vakgroepen gesteld moet zijn.*
Er is nog zo’n wereldberoemde hoax en dat was een artikel over de “derde hoofdwet van de thermodynamica”, geschreven door een natuurkundige of filosoof die mij nu niet meer te binnen wil schieten. Maar dat is een ingewikkelde. Toen dat artikel werd gepubliceerd had de thermodynamica officieel maar twee hoofdwetten: de wet van behoud van energie en de wet van de afnemende entropie. Ondertussen is er echt een derde hoofdwet, namelijk eentje over tot nul naderende entropie bij afkoelende kristallen. Iedereen die mij een pointer kan geven naar de origine van deze anekdote, die mij ooit door mijn hoogleraar filosofie werd verteld, verdient daarmee een biertje.
Dus over de status van die derde hoofdwet-hoax weet ik het fijne niet meer. Maar gisteren kwam ik een nieuwe stunt tegen, die me best sympathiek over komt. Drie Serviërs hebben in het Roemeense blad” Metalurgia International een volstrekt onzinnig verhaal gepubliceerd onder de titel” “Evaluation of Transformative Hermeneutic Heuristics for Processing Random Data”. Nu kan ik zelf aan die titel al een klein beetje ruiken dat er iets niet in de haak is, maar een wetenschappelijke redactie had het gewoon moeten zien. Misschien niet in eerste instantie aan de titel of zelfs aan de inhoud, die erg ingewikkeld is, maar dan toch vooral aan de referenties onder het artikel. Voor de grap zet ik die hier even neer. De toevallige voorbijganger moet maar kijken wat hij of zij er tussen ziet staan aan eigenaardigheden.
[1] V. S. Aleksic, V. Babic, J. Eric. “Why charizma matters? Domination of charismatic leadership style in Serbina enterprizesâ€, Technics Technology Education Management, 7 ( 2) pp. 698–706, 2012.” [2] T. Bernoulli. “Randomness methods in algebraic algebraâ€. Journal of Iranian Homological Combinatorics, 8 pp. 156–191, November 2012.” [3] M. Cliord and B. Huygens. “Galois Probability Theoryâ€:. Oxford University Press, 2006.” [4] L. Chorbachev, P. Meiov, K. Iliyevich, M. Hill. “Randomness Considered Harmfulâ€, Proceeding of Joint Technics, Technology, Engineering and Management Conference, May 2001.” [5] J. Dadić, Z. Bogdanović, M. Radenković, Ä. Mazinjanin, B. Jovanić: “Developing a Multifaceted Model for Scaffolding Information Management in E‑Government Systemsâ€, Metalurgia International, 17 (12), pp. 140–147, 2012.” [6] B. Dedekind and B. Laplace. “Elements of logical truth, From Leibniz to Radojevicâ€. Proceedings of the Joint Somali Conference on Potential Theory and Pragmatic Practice, pp. 304–374, February 2013.” [7] P. Darboux and F. Jacobi. “p-Adic Number Theoryâ€. Cambridge University Press, 2001.” [8] N. Desargues and S. Milosevic. “On Constructive Group Theoryâ€. Springer, 1998.” [9] M. Ebibi, B. Fetaji, M. Fetaji. “Expert Based Learning (EXBL) Methodology for Developing Mobile Expert Learning Knowledge Management Software Systemâ€, TTEM, 7(2) pp. 864- 875, 2012.” [10] R. Garcia, M Perez-Gomez, X. J. Harris, and R. Jeremy. “On completeness methods in transductive system theoryâ€. Transactions of the Chinese Mathematical Society, 22 pp.83–107, April 1992.” [11] T. Dzimidzic, B. Sagdiyev, A. S. Hole, “The epistemologies of the dice, a practical considerations.†Technical Report 4603/4343, Institute of Science, Art and Management, 2008.” [12] E. Gupta, Q. Wilson, and M. Jackson. “Some niteness results for combinatorially elliptic scalarsâ€. Proceedings of the Polish Mathematical Society, 20 pp.1408–1443, January 2000.” [13] Harris and M. Germain. “Hermeneutics and randomness, from theory to practiceâ€. South American Statistical Archives, 2 pp.73–93, July 2007.” [14] G. Ito. “Pairwise subversive white-box theory for decision- makingâ€. Journal of Stochastic Category Theory, 3:301–365, September 2000.” [15] G. Milosavljević, Z. Tanasković, Z. Aćimović-Pavlović. “ Transition Influencing Stress of Employees in Serbiaâ€, Metalurgia International, 17( 7), pp. 222–228, 2012.” [16] K. Peano, D. P. Suzuki, B. Shannon, H. Supaporn. “Some reversibility results for commutative, continuous, simply pseudo- intrinsic categoriesâ€. Transactions on mathematical foundations of management, 5(57) pp. 55–68, 2007.” [17] R. Schultz., P. Schteiner, “Integral illogicâ€. Journal of Modern Illogical Studies Chapter B: Foundations and Evaluations, 2 pp. 520–525, January 2010.” [18] Silja, P. Pronalazac. “Odgovoran zadatakâ€. in M. Meraklija, T. Luftika (eds.) Mikijev zabavnik, no. 1233 pp. 19–21, 2000.” [19] Smith, S. Stiffmeister, , K. Drkenda, “Randomness no Longer Considered Harmfulâ€, Transactions of Scientific Society, vol 1. no 1. pp 13–27, 2011.” [20] Sokal, A. “Transgressing the Boundaries: Towards a Transformative Hermeneutic of Quantum Theoryâ€. Social Text. 1996.” [21] T. Sveznadar. “Understanding Spreadsheetsâ€. in New perspectives in industrial engineering. Changanar, 2012.” [22] G. W. Wang. â€Deconstructing argonautic treesâ€. In Proceedings of IPTPS, Apr. 2004.” [23] M. Weber, “A guide to management practiceâ€, Wetside publishing, 2003.” [24] S. Whighli and J. Stubinz. “Deconstructing Digital-to- Analog Convertersâ€.” [25] T. Zhao and E. Hamilton. “Elementary Linear Potential Theoryâ€. Birkhauser, 2008.
Het is even zoeken, maar als je goed kijkt – en je wordt zoals ik een beetje geholpen – dan zie je toch een paar hele dubieuze namen voorbij komen. Ten eerste onze oude bekende A. Sokal zelf, die met zijn “Transformations” wordt geciteerd, maar dan zie je er nog een paar. Om maar wat te noemen: M. Jackson, S. Milosevic, R. Jeremy en B. (Borat)” Sagdiyev. Misschien dat een ongewinterde leek als ik daar overheen had mogen lezen, maar bij de wetenschappers in de redactie van” Metalurgia International” had er toch een lampje moeten gaan branden. En anders hadden de titels van sommige publicaties, die werkelijk hilarisch zijn, toch opgemerkt moeten worden. Oké, misschien houden ze daar niet van popmuziek, porno of tenenkrommende films, maar de naam S. Milosevic had ze toch moeten opvallen. En wat te denken van” “Randomness no Longer Considered Harmfulâ€? Ik bedoel maar.
Het is weer leuk in wetenschapsland. Voor de liefhebber staat hier de tekst van het volledige artikel. Eenieder zij gewaarschuwd, het is niet te lezen, maar het ziet er wel goed uit.
*) Het valt mee, want de veiligheidskleppen groeien met de maatschappelijke verontwaardiging mee. Het systeem van de peer review werkt over het algemeen goed. Evenwel zijn wetenschappers ook mensen, die vaak onder hoge druk staan en in elke club komen nu eenmaal minder integere elementen voor. Een short-cut is snel gemaakt, zeker als het vlees zwak is.
