Het is wellicht wat overdreven om de nieuw gevonden Da Vinci maar gelijk een Mona Lisa te noemen, maar toch doe ik het. De eerste kent iedereen. De tweede wordt al wat obscuurder en deze derde is pas zeer recentelijk opgedoken in het bestand van een rijke Italiaans/Zwitserse familie. Maar toch houd ik het er op: de Isaballa d’Este is een meesterwerkje van dezelfde precisie en haast fotografische penseelvoering als de Mona Lisa en de Cecilia Gallerani. Hierbij moet ik dan wel gelijk vermelden dat ik geen kunstdeskundige ben.
Wat die penseelvoering betreft vraagt geloof ik nog steeds iedereen zich af hoe die olijke Leonardo het eigenlijk voor elkaar kreeg om die porseleinen romigheid in die dameswangen te krijgen. Was het fotografie op een doek met lichtgevoelige verf? Als je de Mona Lisa goed bekijkt, dan is er in haar gezicht geen penseelstreek te zien. En de lijkwade van Turijn – die sommige specialisten als van de hand van Da Vinci zien, zijn beeltenis incluis – lijkt ook een foto te zijn. Tel één en één bij elkaar op en je hebt al gauw een speculatieve samenzwering van Browniaanse proporties. Of zoiets.
Brown is met zijn Da Vinci Code natuurlijk gewoon grote onzin aan het vertellen, die wel lekker wegleest terwijl hij doet alsof zijn fictie enig realistisch hout snijdt. Grote mensen weten dat dit niet zo is, maar toch, alle speculatieve fantasie over Da Vinci is aardig weg te krijgen omdat hij zo’n interessante figuur was. Hij schilderde met een techniek waarvan nog niet helemaal duidelijk is hoe deze werkte. En hij heeft het toch ook voor elkaar gekregen om als welhaast enige boegbeeld van wat een groot team aan denkers, vakmensen en kunstenaars geweest moet zijn, de geschiedenis in te gaan. Want je kunt natuurlijk zeggen wat je wilt, maar met zo’n proliferatie van werk van zo’n enorme verscheidenheid als die op naam van Da Vinci staat, kan het niet zo zijn dat hij dat allemaal alleen heeft zitten bedenken. Da Vinci was een team, van veel mensen, met veel expertises en verspreid over een lange tijd en een ruime geografie.
Ik vind het wel erg leuk dat er een nieuwe Da Vinci is opgedoken. Ik dacht altijd dat dit niet meer zou gebeuren omdat al zijn werk wel ergens in publieke collecties te zien is. Dit stuk komt echter uit een privé collectie, wat weer aardige hoop schept om in de toekomst nog meer te vinden. Misschien zorgt dat ook voor een beetje reputatieverbetering voor onze Leonardo, want hij was een notoir starter-maar-nooit-afmaker. Zo ook van dit schilderij, waarvan de schets al eeuwen in het Louvre hangt, maar waarvan niemand had durven vermoeden dat het schilderij überhaupt zou bestaan.
