Je zult er maar mee in je maag zitten als” Beiers” stadsbestuur: de paradeplaats van Hitlers soldaten en de plaats waar de volledige overgave en massahysterie van zijn volk werd geregistreerd door Leni Riefenstahl: het “Zeppelinfeld” in Neurenberg.
Het is een plaats die in het wereld-geheugen gegrift staat als de plek waar Duitsland voor het oog van de wereld haar onschuld definitief verloor. Terwijl de soldaten in ganzenpas voorbij trokken, trok Hitler van leer tegen alles wat los en vast zat om het Teutoonse rijk te vestigen. Het had 1000 jaar moeten duren, dat Derde Rijk. Gelukkig voor iedereen liep dat anders af.
Wat wel is gelukt is dat rare idee dat Hitler had over de architectuur die hij zou gaan nalaten. Het moest van een dusdanige kwaliteit zijn dat het de tand des tijds goed zou overleven, maar ook dat het later ruïnes zou opleveren die zich konden meten met de overblijfselen uit” ” het oude Rome en het klassieke Griekenland. In zekere zin is dat redelijk goed gegaan, ware het niet dat Albert Speer – de architect van al dit moois – waarschijnlijk niet had verwacht dat het verval zo snel zou intreden.
De teller staat op 70 jaar en van Speers bombastische en detonerende gebouwen op het Zeppelinfeld is nog maar een” krakkemikkige” schim over. Daar moet Neurenberg, zo bericht mijn krant vanmorgen, nu iets mee gaan doen. Ze weten daar nu ook gelijk wat die Speer als architect waard was. Niet veel soeps zou ik zeggen, als de gebouwen die hij voor een halve eeuwigheid heeft ontworpen er nu al voor” apegapen” bij staan.” Zoals op deze plaatjes ziet het er al lang niet meer uit. De zeer prominente” swastika in goud op de timpaan van de hoofdtribune is door de Amerikanen om voor de hand liggende redenen met dynamiet opgeblazen. Ook zijn er torens en wat bijgebouwen met de grond gelijk gemaakt. Maar het “pièce de resistance”” – de tribune waarop Hitler zijn toespraken hield – staat er nog bijna in haar volle vergane glorie. Heel erg vervallen.
Ik heb medelijden met Neurenberg. Zoals ze ook zelf goed inzien, is het een gevoelige aangelegenheid om iets te moeten doen met Hitlers podium, waar vanaf zo veel ellende is gepropageerd. Weghalen is niet aan de orde, omdat het opgevat zou kunnen worden als geschieds-opleuking en het uitpoetsen van een stukje fysiek nazi-verleden. Anderzijds mag het ook geen” bedevaartsoord” voor versgebakken bruinhemden worden. Er moet iets blijven bestaan dat vooral op de goede manier aan het Duitse verleden refereert maar wat geen nieuwe sentimenten van xenofobie en antisemitisme” mag aanwakkeren. Hoe ze het gaan doen daar in Beieren zal mij benieuwen, maar eenvoudig gaat het niet worden.
Neurenberg is ook het toneel van de post-oorlog processen, die notoire “Neurenberg Processen” waar de meeste handlangers van Hitler de strop kregen. Albert Speer ontsnapte” die dans” ternauwernood” door te ontkennen dat hij ooit op de hoogte is geweest van “Die Endlösung”, de op industriële schaal uitgevoerde moord op 6 miljoen” Europese burgers van het joodse geloof. Hij was zogenaamd net even weg uit die vergadering waarin dat werd besproken en de geallieerde rechters hebben dat van hem aangenomen. Of daar echter iets van waar is zal voor altijd ergens blijven zweven. Speer is dood en alle anderen die er iets over hadden kunnen weten ook.” Er is goedbekeken dus nog wel een (zwakke) link tussen Speer en Neurenberg en waar het nu naar uitziet is dat dit ook zo blijft. Er staat een restauratie van zijn monumentale wangedrocht op de rol. Kosten: 70 miljoen €uro.” Ik hoop dat ze er wat moois van maken. Persoonlijk vind ik het een goed idee dat het Zeppelinfeld wordt opgeknapt en voor het nageslacht bewaard blijft. Het is tenslotte een bladzijde uit onze geschiedenis die we nooit willen vergeten. Als daar een ex-nazi paradeterrein voor in leven gehouden moet worden dan is dat maar zo. Tenslotte staat het gerechtsgebouw waarin de geallieerden hun “Siegergericht” hebben gehouden ook nog overeind. Misschien compenseert dat de gevoeligheden een beetje. Je weet maar nooit.
