Ik wil niet zeggen dat ik het gezegd heb maar ik heb het wel gezegd dus zeg ik het ook maar: “Ik zei het toch?” Een beetje in ieder geval. Ik maakte een paar dagen geleden nog een aantekening over de harmonisatie van de fiscale tarieven op een globale schaal, teneinde belasting-loopholes en off-shore ontwijkingsmechanismen te elimineren. De aanleiding was een briefje van Silicon Valley aan onze regering met het dreigement op te stappen als Nederland geen coulant investeringsklimaat (lees: tax-rulings) behoudt. De Panama Papers hebben ervoor gezorgd dat het politieke klimaat omtrent tax-rulings flink ten gunste van de belastingbetaler is omgeslagen en de Europese Commissie begint zich nu behoorlijk breed te maken in het onderzoek naar de vele fiscale afspraken die met bedrijven zijn gemaakt.
Het eerste slachtoffer van deze (door mij met grote graagte) langverwachte kruistocht tegen de uitbuiting van de lokale middenklasse (die onbetaalde belastingen uiteindelijk moet opbrengen om de rijksbegroting sluitend te krijgen) is megagigant Apple. Dat krijgt straks van Ierland een naheffing van 13 miljard €uro in verband met onterecht onbetaalde belastingen. Het bedrijf droeg per miljoen €uro winst het schamele bedragje van 50 €uro af aan de Ierse belastingdienst; een aalmoes waarvan elke suffel kan zien dat het belachelijk weinig is. Die ruling, een nauwelijks verholen vorm van staatssteun, moet nu worden teruggedraaid, iets waarmee Ierland – dat de belastingen moet innen – en Apple helemaal niet blij zijn. Apple maakt nu natuurlijk de Pavlow-overweging om Ierland te verlaten, nog voordat het obligate juridische gevecht dat onvermijdelijk zal volgen heeft plaatsgevonden en waarin de gulle storting in de Ierse staatskas waarschijnlijk werkelijkheid gaat worden. Ierland zal zelf ook proberen het vonnis te laten vernietigen. Hun rationale: Apple brengt veel werkgelegenheid en die moet worden behouden. Daarom zit de Ierse fiscus niet te wachten op die 13 miljard €uro.
Het wordt straks nog veel leuker, want alle Europese landen zitten “bis Oberkante Unterkiefer” vol met dit soort constructies, die nu dus allemaal onder vuur komen te liggen; Nederland ook en zelfs niet als de allerminste. De EC gaat dat allemaal aanpakken. Ook wij kunnen dus nog wat belastingdouceurtjes verwachten van een paar grote spelers. Misschien dekt een en ander de kosten voor verbeteringen in het onderwijs of in de zorg. Je weet maar nooit.
Ik heb ondertussen begrepen dat de Europese landen bezig zijn om hun tarieven voor winstbelasting flink naar beneden bij te stellen. Ik begrijp eveneens (een beetje) dat die vorm van belasting straks de enige is waarmee landen elkaar nog kunnen beconcurreren. Hoe het precies werkt weet ik niet, maar ik zou toch graag zien dat bedrijven, net zoals burgers, aan redelijke fiscale verplichtingen zouden voldoen. Het preserveren van werkgelegenheid ten koste van de belastingbetaler kan niet oneindig doorgaan. Ergens zit daar een break-even point, dat afhankelijk is van de werkeloosheidscijfers, de verzamelde bedrijven die in een land opereren, de totale rijksbegroting, het BNP, de inkomsten uit burgerlijke belastingen, leges, precario’s en natuurlijk de opbrengsten uit de vennootschapsbelasting en daarmee de uiteindelijke impact van de tax-rulings. Dat is een complex geheel aan factoren waarvan ik er vast een paar vergeten ben, wat maar aangeeft dat een ruling zoals die van Apple, gemaakt in de jaren 1980 toen het een zieltogend bedrijfje was, nooit erg lang houdbaar kan zijn. In ieder geval niet meer dan 20 jaar zoals de ruling die gisteren door de EC is vernietigd.
We worden al aan alle kanten gewaarschuwd dat het Europese ondernemersklimaat vermindert en dat Amerikaanse bedrijven zullen wegtrekken. Het zal best, denk ik dan, maar willen we dan een onrechtvaardig en ongelijkheidsvergrotend mechanisme in stand houden omdat we door bedrijven met potentiële werkgelegenheid worden gechanteerd? Ik denk dat we op internationale schaal zaken zo moeten aanpakken dat chantage niet meer kan (… dat kan!) en dat ondernemers gereguleerd worden in hun zieke exclusieve focus op winstmaximalisatie en dividenden. Als ik me niet vergis staat er momenteel een nieuwe generatie ondernemers (en economen) op, die echt begaan is met sociale aangelegenheden van het land waarin ze werkt en die zich afkeert van het (neoliberale) kadaverkapitalisme. Winst maken is voor deze generatie minder belangrijk dan de mensen die het werk doen en het milieu waarin het allemaal gebeurt. Maatschappelijk ondernemen heet dat en het wordt steeds hipper.
Ergo: de klassieke roof-baron-ondernemer wordt misschien steeds zeldzamer, als het moet geholpen door strenge regelgeving en een op planetaire schaal geharmoniseerd fiscaal klimaat. Misschien is het bruikbaar als slogan voor de Miss World verkiezingen? Het is weer eens wat anders dan die eeuwige “wereldvrede”.
Voor de liefhebbers: het persbericht van de EC over de Apple-ruling…
