… althans, bij mij dan. Want toen ik vanmorgen van collegae hoorde dat er een theorie van Einstein gefalsificeerd was, dacht ik al precies te weten waarover ik een aantekening zou maken. Het is niet nix als Einstein wordt gecorrigeerd. Het was echter een klein katje in een grote zak. Wat er echt aan de hand was is dat de verstrengeling van atomen over (hele) grote afstand eindelijk is bewezen. Dat is al een heel oud principe binnen de kwantummechanica, alleen Einstein wilde daar destijds niet aan. Hij vond het spookgedrag, hij kon het niet waarnemen of verklaren en vond het – ondanks zijn uitzonderlijke vermogen tot gedachteexperimenten – kort gezegd onzin. Het mooie is dat studenten van de TUDelft nu hebben aangetoond dat het effect bestaat en daarmee dat Einstein er naast zat. Maar eigenlijk wisten we dat al heel lang. Wie wil weten hoe het is gedaan leest de publicatie in Nature. Voor de visueel ingestelde mens is er door De Volkskrant ook een stripverhaaltje van gemaakt.
Eenzelfde soort nieuwtje is veel bijzonderder. Er is eindelijk een maat voor “De Kilo” bedacht die niet afhankelijk is van een klomp platina die in Parijs, onder een stolp en in een zwaarbewaakte kluis, op 20o C gehouden wordt. Dat laatste object wordt nu gebruikt voor het ijken van alle andere op deze planeet bij de verschillende meetinstituten rondslingerende Kilo’s, maar het zal vanaf 2018 niet meer de bepalende eenheid zijn. Die wordt nu – met een “Watt-balans” en een slim experiment met elektriciteit – geconstrueerd aan de hand van de constante van Planck en in 2018 hoogstwaarschijnlijk geratificeerd. Het voordeel, naast de onafhankelijkheid van een fysieke klomp metaal, is dat het experiment een zeer nauwkeurige bepaling van een kilogram oplevert, tot 8 cijfers achter de komma als ik het goed begrepen heb.
Een leuk bijeffect: het maakt ook nog eens niet uit op welke locatie van het Universum je je bevindt om De Kilo te bepalen, want de constante van Planck is overal hetzelfde. Misschien zijn de Zwarte Gaten uitgezonderd. Dat verzin ik zelf, omdat ik weet dat alles anders wordt zodra je ook maar bij zo’n ding in de buurt komt. De kans is niet klein dat ik er naast zit en dat de Watt-balans met een beetje extra snazzy software ook daar werkt, maar vooralsnog is het probleem zuiver academisch. We kunnen na al die eeuwen van gefröbel met dat platina gewicht hier op aarde eindelijk een standaard kilo maken die aan iets anders gerelateerd is dan aan zwaartekracht.
