Meer dan 30 jaar geleden hoorde ik al eens dat de hele graanmarkt in handen was van ongeveer vier families, die de prijs van dat spul op de gehele planeet bepaalden. Voor zover ik weet is dat nog steeds zo. Dit effectieve wereldkartel is zo winstgevend dat ik me niet kan voorstellen dat de graanbaronnen dit ooit zullen opgeven anders dan na een wereldwijde nationalisatie van de gehele keten (die er niet echt in zit). Vooral het onderdeel tussenhandelaar is een goede kandidaat voor overname door een overheid, want daar wordt de meeste winst gemaakt; door pure speculatie overigens en niet door het zetten van redelijke marges.
Speculatie met landbouwproducten, vaak hele hele oogsten, en de handel in futures zijn de onderliggende oorzaak van veel honger op de wereld. De markt en de speculatiewinsten die er op te behalen zijn, zijn belangrijker dan de mensen die moeten eten. Dat is de attitude van de voedselgiganten op deze planeet. Honger kan vandaag wereldwijd worden beëindigd maar dat gaat niet gebeuren omdat er mensen zijn die er veel geld aan verdienen. Zulks is de staat van de mensheid.
Een bijeffect: deze schrijnende toestand dwingt elke bakker in Nederland (en elders) ertoe om lang van te voren na te denken over het graan dat hij volgend jaar gaat gebruiken. Hij moet opties en futures nemen, anders kan hij zijn zaak sluiten. De bakker heeft zo dus automatisch een nevenklus als speculant op de graanmarkt. Hij is dit tegen wil en dank begrijp ik wel eens, want een bakker wil gewoon bakker zijn. Kartelvorming is al een heel vervelend mechanisme maar als het in de landbouw en de voedselindustrie gebeurt, dan krijgen kartelisten de mogelijkheid om echt de hele wereld door haar neus te laten betalen voor de meest simpele dingen. Brood is daar slechts één voorbeeld van.
Het bedrijf Monsanto, een zaadveredelaar van huis uit, heeft wat onwenselijk gedrag betreft ongeveer de slechtste reputatie die een bedrijf kan hebben. Die tent drijft hele boerendorpen tot zelfmoord vanwege haar criminele wurgcontracten waartegen geen regering iets onderneemt. De angst voor de Amerikaanse arbitrage zit er kennelijk goed in, bijvoorbeeld ook in India, waar de volledige katoenproductie door Monsanto wordt gedomineerd. Het is een situatie die in niets onderdoet voor ordinaire chantage. Het is daarom geen verrassing dat de wereld ineens wakker wordt bij de fusie van deze criminelen met een ander bedrijf van bijzonder twijfelachtige allure: het Duitse Bayer. Volgens mij steekt de wereld vrij simpel in elkaar wat dit betreft: een giga-bedrijf dat een kritische keten (bijna) helemaal in handen heeft is slecht nieuws voor iedereen behalve de aandeelhouders. En aandeelhouders blinken nou niet direct uit in sociaal denken als je het mij vraagt. Groot is ongeveer equivalent aan slecht, omdat het een machtspositie genereert die ver onder de democratische radar door gaat. Het is precies de reden waarom er mededingingsautoriteiten zijn, maar die lijken met deze monsterfusie niet echt goed te hebben opgelet.
Zo stiekem vraag ik me wel eens af of de macht van het grote geld ooit gebroken zal worden. De multinationale bedrijven doen wat ze willen, ook als het de planeet onherstelbaar beschadigt. Er wordt veel en vaak gezeken over wetenschappers die dingen uitvinden die er eigenlijk niet zouden moeten zijn omdat ze gevaarlijk zijn, maar ondertussen stoppen de zeepfabrikanten het milieu vol met microplastics en onvernietigbare chipszakken. Om die microplastics heeft nooit iemand gevraagd. Ze zijn bijzonder schadelijk en op den duur ook voor ons mensen dodelijk. Ondertussen blijven ze echter in onze douchegel zitten totdat er – net zoals op CFK’s – een wereldwijd verbod komt. Ook in dit geval zijn de aandeelhouders belangrijker dan de rest van de wereld en zijn de producenten te groot om echt onder controle te krijgen.
Update 16–9‑2016: er is reuring in de tent. Vandaag in De Volkskrant:
