Leuke grappen zijn het: “Er komen twee terroristen bij een wegrestaurant… weg restaurant!” of “Er komen twee terroristen bij een wegversperring… weg versperring!” en “Er komen twee terroristen bij een snelweg… snel weg!” Afijn, zo kun je eindeloos variëren en urenlang doorgaan. Leuk voor die saaie feestjes waar je op een gegeven moment niets beters te doen hebt dan je buurman irriteren met vage praat.
Vage praat zal het merendeel zijn van de telefoongesprekken tussen willekeurige burger A en willekeurige burger B. Die hoefden er tot gisteren dus niet voor te vrezen dat hun gesprekken werden vastgelegd. Ze zouden niet voor paal gestaan hebben vanwege de inhoud, want die was vluchtig en ging verloren; tenzij hun gesprek werd afgeluisterd, maar dan nog…” De meta-data echter, wie met wie belt, hoe lang en waar vandaan, was een ander verhaal. Dat werd voor een half jaar bewaard door de telefoonproviders en was op afroep beschikbaar voor het Openbaar Ministerie.
Tot gisteren. Toen haalde de rechter een streep door de bewaarplicht omdat deze onwettig en een te grote inbreuk op ’s lands privacy zou zijn. De redenering is te volgen maar hij levert voor het OM een probleem op. Er zullen vele onderzoeken zijn waarbij ze nu op achterstand gezet wordt. De vraag is: “Ben ik daar eigenlijk blij mee?” Ik ben geneigd te zeggen van niet. Niet in de laatste plaats omdat ik de elektronische snelweg als openbare infrastructuur beschouw, onafhankelijk van de wijze waarop ik deze gebruik. Als ik op straat loop dan is dat ook overal bekend en vooral ook zichtbaar. Dus waarom moet het worden afgeschermd als ik me op de elektronische straat begeef? Ik zie dat niet als een waarborg van mijn privacy. Die bescherm ik buiten door kleding aan te trekken en me niet al te opvallend te gedragen. Op de kabel neem” ik andere, daarvoor geëigende maatregelen. Dus wat had” ik überhaupt van die bewaarplicht te vrezen? Volgens mij helemaal niets.
Een opmerking tussendoor: voor fiscaal-jurist E. Louwes komt deze uitspraak te laat. Hij is geslachtofferd voor de moord op J. Wittenberg in 1999, op grond van zeer gammel DNA-onderzoek én de meta-data van een telefoongesprek dat hij voerde op de snelweg, waaruit volgens de aangehaakte GSM-mast zou blijken dat hij zich ergens anders bevond dan hij zelf” stelde. Als” die informatie niet beschikbaar was geweest, dan had Louwes niet jarenlang onschuldig vast gezeten.
Ik vraag me af of ik me nu zorgen moet maken over de beperkte opsporingsbevoegdheid van het OM, waardoor allerlei cybercriminelen nu vrijer spel hebben dan voorheen. Ook zou ik wel eens willen weten of alle winkeliers in de binnenstad – die mijn telefoon scannen en zo dus precies weten welke route ik loop – hun spullen ook moeten weggooien. En zo ja, of ze dat dan ook doen. Want locatiegegevens zijn een commerciële goudmijn, vooral als je ze combineert met de rest van het elektronische profiel van een gebruiker. Volgens mij hebben we van non-gouvernementele dataverzamelaars – die volledig buiten de democratische controle opereren – veel meer te vrezen dan van de parlementair gecontroleerde staat.
Het klonk als een overwinning, die uitspraak van de rechter gisteren. Of die dat ook is, daar ben ik nog niet helemaal uit.
