Het is vandaag precies 80 jaar geleden dat het Duitse volk op de ochtend van 28 februari 1933 wakker werd bij de rokende puinhopen van een in de nacht uitgebrande Rijksdag. Het was het moment waarop de verse kanselier Adolf Hitler met smart had gewacht: deze terroristische daad, waarschijnlijk onterecht toegeschreven aan de Nederlander Marius van der Lubbe en uitgevoerd in opdracht van Hitler zelf, maakte het hem gemakkelijk om de democratie in één keer af te schaffen. Het was een Partiot Act avant la lettre, maar dan in het kwadraat.…
Eerder dat jaar, op 30 januari 1933, kwam er met de machtsovername door Hitler een einde aan de Duitse (Weimar)republiek. De toenmalige president van Duitsland, Paul von Hindenburg, beleefde een laatste vlaag van wanhoop. Hij werd stevig onder druk gezet door conservatief en industrieel Duitsland en vroeg aan Hitler, die al een aantal verkiezingen gruwelijk had verloren maar nu op een electoraal resultaat van 31% zat, om dan in godsnaam maar een rechtse regering te vormen.
Von Hindenburg had er geen zin in, maar hij moest wel. Duitsland was een onbestuurbare chaos geworden. Het zat diep in de schulden en was geketend aan het wurgverdrag van Versailles. Wat ook niet hielp was een politiek landschap waarin de partijen elkaar links en rechts het licht in de ogen niet gunden. Toen kwam die fatale “Griff ins Klo”. Het is nu 80 jaar geleden dat de Nationaal-Socialisten in Duitsland aan de macht kwamen. De meeste mensen uit mijn generatie, en alles wat nog leeft van de generaties daarvoor, weten wat daarvan het gevolg is geweest.” Ik heb ondertussen veel schattingen gezien, maar het totale aantal slachtoffers van Hitlers vernietigingsoorlog wordt geschat op 72 miljoen zielen. Daaronder zijn bijna 50 miljoen burgers, ongeveer 25 miljoen militairen en zoals iedereen weet, 6 miljoen joden. En door deze statistieken heen schemert het enorme aantal slachtoffers onder de Duitsers zelf: 7,5 miljoen, waarvan 2 miljoen burgers. Dat is de prijs die zij hebben betaald voor hun stem op Hitler.
Ik reflecteer even op mijn huidige tijd en vraag mij toch maar weer eens af of een dergelijke cluster-fuck nog een keer zou kunnen voorkomen. Als Hitler nu aan de macht zou komen en zijn plannen nog een keer zou verwezenlijken, dan zouden we de totaal-score van zijn slachtoffers waarschijnlijk met een factor 2 kunnen vermenigvuldigen. Dat is nattevingerstatistiek, maar in de afgelopen 80 jaar is de Nederlandse bevolking van bijna 9 miljoen naar bijna 17 miljoen gestegen. Als ik door mijn oogharen heen kijk dan is dat grofweg een verdubbeling. Ik extrapoleer waarschijnlijk wat kort door de bocht, maar het” gaat” om het idee. Een demagogisch onderlegde idioot – eentje met onfrisse en gewelddadige” sympathieën – die nu aan de macht zou komen in een groot Europees land, zou voor heel wat meer schade kunnen zorgen dan Hitler.
Gelukkig, denk ik nu, kan een dergelijke gevaarlijke gek in het huidige Europa geen voet meer aan de grond krijgen, maar toch, soms houd ik mijn hart heel eventjes vast. Vooral nu, als ik zie dat bijvoorbeeld Italië in een gelijksoortige bestuurscrisis verkeert als” Duitsland zo’n 80 á 85 ” jaar geleden.” Mijn onrust is wat dat land betreft echter snel voorbij. Italië heeft een belangrijke veiligheidsklep: het stelt wat doelmatigheid en discipline betreft geen enkele bips voor, dus over Europa heen lopen zoals hun Romeinse voorvaderen dat tot 1600 jaar geleden nog deden, krijgen ze echt nooit meer voor elkaar. Nu niet en over twee” millennia” ook niet.
De nieuwe fascisten in Europa zijn (nog) onbetekenend en klein van aantal en de volkse tegendruk van vandaag lijkt sterker dan zij in het interbellum was. Alhoewel, de rellen waren heftig en groot, ook toentertijd. Toch zou ik het haast denken, omdat er rond die jaren ’20 en ’30 meerdere fascistische staten in Europa bestonden. (Nu bestaan die regimes gelukkig niet meer, maar om eerlijk te zijn: is dat pas sinds 1975 echt zo, het jaar dat Spanjes Franco stierf.) De anti-fascisten worden nu heel erg breeduitgemeten, vooral op de TV. Dat levert ze een hoog en herkenbaar profiel op, dat het anti-fascistische denken voor iedereen heel erg zichtbaar maakt. Vroeger was dat er volgens mij allemaal niet. Toen bestond de wereld alleen maar in kranten. Ook hadden” de mensen ooit een heel ander idee over gezag dan ze sinds onze gezagscrisis van de jaren ’60 hebben. De burger van nu is een stuk mondiger dan toen, en het gewone volk op de straat laat zich door” niemand” meer iets vertellen.
Dus eerlijk gezegd maak ik me over de neo-fascisten in Europa geen grote zorgen, anders dan over het geweld dat ze gebruiken tegen hun focusgroepen. Dit is inclusief Griekenland, waar de crisis zo diep heeft doorgepakt, dat de fascisten daar bij de parlementsverkiezingen toch zo’n 7% van de stemmen hebben behaald. Ik bedoel maar. Hitler begon ook klein in zijn tijd. Maar toch, als je goed kijkt dan ziet het er nu anders uit. Griekenland zou nog geen bakfiets gefinancierd krijgen in haar huidige conditie, laat staan het militaire apparaat van een neo-fascistisch regime. Moet ik me nu dus druk maken? Niet echt.
En hoe zit het eigenlijk met onze Wilders? Dat is een blaaskakende heteluchtschreeuwer, die graag naar zichzelf luistert en verder vooral het schuim der natie aan zich kan binden. Van die kant komt ook geen echte bedreiging. Ik denk dat ik veilig kan stellen dat we 80 jaar na het aantreden van Hitler in een redelijk fascistenvrije luwte zitten, die nog zeker 80 jaar gaat aanhouden; maar eigenlijk nog veel langer, denk ik.
